به وب سایت روستای صومعه علیا خوش امدید

لولوبیان :

قبایل لولوبی در اواسط هزاره سوم قبل از میلاد در ناحیه شمال غرب ایران در منطقه ای بنام لولوبوم که بعدها آشوریان از آن بنام دور لولومه درهزاره اول قبل از میلاد یاد نموده اند دارای تشکیلات حکومتی ودر نتیجه جامعه ای طبقاتی بودند . دور لولومه تاکنون شناسایی نشده است و گمان مورخان و محققان بر این است که ایشان اقوام پراکنده ای بودند که نمی توان یک مرکز یا شهر متمرکز و متمدن را برای ایشان تصور نمود و ایشان را در درجه ای پست از لحاظ تمدن با بین النهرین قرار می دهند .

لو در زبان سومری به معنی مرد یا انسان وحشی بکار رفته و لولو در این زبان به معنی مردم است. در زبان اکدی لولو به معنی کوه نشین،بربر،وحشی و در اورارتویی دشمن و بیگانه در هوری و هیتی لولوخه ،لولاخی به معنی بیگانه و خارجی ،در یونانی للگس به معنی دشمن محلی نسبت به مردمان تازه ساکن در آسیای صغیر بر گرفته از واژه کاری لولکی از صورت کهن تر لو خی         می باشد. در میان مردمان کنونی

لو در زبان سومری به معنی مرد یا انسان وحشی بکار رفته و لولو در این زبان به معنی مردم است. در زبان اکدی لولو به معنی کوه نشین،بربر،وحشی و در اورارتویی دشمن و بیگانه در هوری و هیتی لولوخه ،لولاخی به معنی بیگانه و خارجی ،در یونانی للگس به معنی دشمن محلی نسبت به مردمان تازه ساکن در آسیای صغیر بر گرفته از واژه کاری لولکی از صورت کهن تر لو خی         می باشد. در میان مردمان کنونی چچن و اینگوش در کوهستانهای قفقاز بزرگ لولاکسو ، لوآلئکو به معنی همسایه است .

اصطلاح اکدی لولوبوم یا لولوپوم و بعدها در آشور اصطلاح لولومه مرکب از ریشه لولو وعلامت جمع عیلامی ب _b یا پ _ و در آشوری لولومه مرکب از ریشه لولو و پ p به اضافه پسوند اکدی اوم  um ویا همان ریشه و علامت عیلامی اسم جمع " مه –me " می باشد.

در ادبیات شفاهی مردم منطقه شمال غرب و به ویژه مردم بارا لولو به معنی موجود ترسناک بکار می رود. اصطلاح لولو و لولوخرخره که برای ترساندن اطفال به زبان آورده می شود از همین ریشه است . اصطلاح لولو در زبان اکدی بدون پسوند مزبور نیز دیده شده است این مثالها نشان می دهد که لولو بیان از لحاظ قومی، از قبایل هوریانی ، اورارتویی نبوده بلکه به ظن غالب با عیلامیان قرابت داشتند

ترکیب قومی جمعیت ماد غربی در هزاره سوم قبل از میلاد تا هزاره اول قبل از میلاد با مراجعه به روایتهای بین النهرین قابل شناسایی می باشد . کتیبه نآرام سوئن نواده سارگون از سلاله اکد در قرن بیست و سوم قبل از میلاد در لوح مشهور پیروزی خود برای بار اول از لولوبیان یاد می کند . در نوشته ای که نیم آن محو شده چنین منقول است : سیدور کوهستانیان لولوبوم را گرد آورد

این نوشته مربوط به دشمنی است که مغلوب ( نآرام – سوئن) گشته است و نشانگر حضور عنصر قومی لولوبی در شمال غرب ایران به پادشاهی سیدور است(تاریخ ماد،دیاکونوف،ص101).

همچنین در نزدیکی سر پل ذهاب دو کتیبه پیدا شده که مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد می باشد که یکی از آنوبانینی ودیگری از تارلونی می باشد که از شاهان لولوبیان می باشند هردو کتیبه با خط وزبان اکدی نوشته شده است . کتیبه آنوبانینی در آن طرف مرز در شیخ خاندا در عراق پیدا شده است ودر آن نوشته ای به این مضمون نوشته شده است : آنوبانینی شاه قدرتمند لولوبی تصویر خود و تصویر الهه ایشتار را در کوه پادیر حک گردانید کسی که صدمه ای به این الواح برساند به نفرین و غضب آنوم ، انوتوم ، بئل ، رامان ، ایشتار ، سین و شه مش دچار و نابود می شود(ایران در سپیده دم تاریخ،جرج کمرون،ص34). بعدها این کتیبه مورد تقلید هخامنشیان قرار گرفته و داریوش در کتیبه بیستون لوحی به ترکیب لوح آنوبانی نگاشت.

دو اثر مصور یعنی لوح نآرام – سوئن و نقش برجسته آنوبانینی تا اندازه ای سیما و البسه قدیمیترین ساکنان ماد غربی را برای ما مشخص می سازد . در لوح نآرام سوئن لولوبیان لباسی سبک ویا دامن به تن دارند و پوست ابلقی بریک شانه افکنده اند واین خود در هزاره قبل از میلاد لباس مردم ماننا و ماد و کاسپیان بود که با توصیفات هردوت مورخ یونانی مطابقت دارد . هردوت می گوید که کاسپیان به پوستینه گوسفند ملبس وبا کمانهای بومی نئی و قداره کوتاه مسلح بودند . لولوبیان منقوش بر لوح نآرام سوئن ریشی کوتاه و گیسوانی بلند و بافته دارند. در تصویر لباس پادشاه لولوبیان اکدی است و دارای کلاه نمدی با مغزی و دامن ریشه دار با کمربند کارد زده و کفش صندل و اسیران فقط کلاه بر سر دارند. از نه تصویر اسیران هشت نفر کلاههای سومری و اکدی دارند و نهمی کلاه یا تاجی که در هزاره اول پیش از میلاد ویژه مادیها بود و بعدها پارسیان از آنها اخذ کردند برسر دارد . از مجموع مراتب فوق چنین برمی آید که بین هزاره سوم و اول پیش از میلاد عادات ورسوم وترکیب ساکنان ماد آینده از لحاظ قومی و مردم شناسی چندان تغییر نکرده است به لحاظ انسان شناسی از نظر محققانی چون ریرودو کیون دمورگان و هرتسفلد   نژاد لولوبیان بیشتر مدیترانه ای خالص است تا آشوری (شبه ارمنی ).

ترکیب جمعیتی ماد غربی در آغاز هزاره نخست قبل از میلاد ممکن است به ترتیب زیر بوده باشد : یعنی ، هنوز در مناطق وسیعی از ایران ، مردمانی ساکن بودند که به زبانهای بومی پیشین ایران سخن می گفتند. در تمامی گستره دریاچه ارومیه و نیز شاید مناطق کوچک پراکنده در جهت دریاچه وان ، احتمالا هنوز مردمی می زیستند که آشوریان و بابلیها ایشان را لولوبی-گوتی می نامیدند . لولوبی عمدتا در قسمت جنوبی دریاچه ارومیه تا اطراف لرستان ساکن بودند ، گوتیها بیشتر در بخشهای شمالی تر مخصوصا بین دریای خزر و دریاچه ارومیه مستقر بوده اند. منابع آشوری کشور لولومه را با کشور زاموا یکی می دانستند. با وجود عناصر قومی لولوبی،گوتی و کاسی در منطقه وجود واقعی زبان متمایز لولوبی مورد تردید است ، چون در هر موردی اصطلاح لولو در سرتاسر خاور نزدیک به کار رفته و هنوز در برخی جاها به عنوان اسم عام کاربرد دارد.

به احتمال قوی لولوبی با اقوام گوتی و کاسی قرابت داشته و فقط از نظر لسانی در حد لهجه تفاوت داشته باشند. زیرا در دوره طولانی تاریخی این سه عنصر قومی در یک جغرافیای نزدیک به هم و به احتمال قوی پیوسته به هم زندگی کرده و همواره آنها را با همدیگر نام می برند. البته ما تمامی این اخبار را از روایات اقوامی خارج از جغرافیای ایران نقل می کنیم و آنها به ما می گویند که در شمال غرب ایران چنین عناصر قومی وجود دارند و ما تاکنون در این خصوص تحقیق نکرده و سندی بدست نیاورده ایم . منبع اخبار ما از این اقوام منابع بین النهرین و آشور و اورارتویی می باشد . نقل خبر از دو منبع متفاوت برای ما میتواند ارزشمند باشد زیرا با مقایسه دو روایت می توانیم به نتایج قابل اتکایی دست یابیم .  

اشاره به لولومیان و دور لولومه در روایات بین النهرین :

1-  هزاره سوم قبل از میلاد (قرن بیست و د قبل از میلاد) لوح نارام سین پادشاه اکد از سلاله سارگون واقع در سلیمانیه عراق

2-  کتیبه آنوبانی پادشاه لولومیان قرن بیست و دو قبل از میلاد در سرپل ذهاب .

3-  سلاله سوم اور 2046 تا 2038 قبل از میلاد از نابودی لولوبوم نام می برند.

4-  آدادنراری قرن چهاردهم قبل از میلاد خود را نابود کننده لولومیان مینامد.

5-  نبوکد نصر اول پادشاه بابل قرن دوازده قبل از میلاد از پیروزی بر لولوبیان سخن می گوید

6-  آشور ناسیراپال در سال 881 قبل از میلاد درلشکر کشی خود از دور لولومه یاد می کند.

7-  سارگون به سال 716 قبل از میلاد از دورلولومه یاد کرده است.

خاستگاه لولومیان

تاکنون ما از خاستگاه اولین حکومت ایرانی که به لطف همسایگان بین النهرینی از وجود آنها با خبر شده ایم آگاهی نیافته ایم. البته این موضوع برای حکومتهای گوتی و کاسی نیز صادق است. این موضوع قابل تامل است زیرا حکومتهایی که از لحاظ سیاسی و نظامی با تمدنهای سومر و بابل در رقابت بوده اند بایستی از نظام پیشرفته ای برخوردار بوده و تشکیلات منظمی داشته باشند . حکومت لولوبیان که در هزاره سوم قبل از میلاد تشکیل شده بود دارای قدرت بالای نظامی بوده است. ترس و هراسی که بابلیان از لولوبیان دارند گویای این حقیقت است. ایشان تصویر آنوبانی پادشاه لولوبیان را به صورت موجود عجیب الخلقه و ترسناکی بر دیواره کاخهای خود نقش نموده اند.

به دلیل کمبود مدارک و شواهد از سکونتگاه متمرکز قوم لولوبی ، بسیاری از محققین و مورخان ایشان را اقوامی وحشی و پراکنده می پندارند . اکثر محققان خاستگاه ایشان را در جنوب دریاچه ارومیه و کوههای زاگرس میدانند . محتملا نوشته آنوبانی نی سلطان لولویی بر صخره سرپل ذهاب که به صحنه تصاویر برجسته آوردن اسیران به نزد الهه ایشتار منضم است و گمان میرود در نوشته آنوبانی نی سخن از دولتی در میان است که هوریان یا اکدیان به یاری نیروهای مسلح قبایل لولوبی که به علتی در اختیار موسس آن دولت بوده است بوجود آوردند و یا آنوبانی نی فقط مدعی سلطنت بر لولوبیان بوده و ظاهرا صخره سرپل ذهاب که تصاویر و نبشته بر آن منقور است خارج از متصرفات آنوبانی نی قرار داشته است و یا اینکه این ناحیه مرز غربی قلمرو ایشان بوده است.

برای شناسایی خاستگاه لولوبیان بایستی به عناصری که به قوم لولوبی منسوب شده است توجه نمائیم. این عناصر عبارتند از اسامی امکنه و شاهان لولوبی و همچنین نگاه اسطوره ای از دیدگاه اهالی بین النهرین و ایران . از کتیبه نارام سین ما با اسم پادشاه لولوبیان بنام سیدورآشنا می گردیم . همچنین در این کتیبه نام سرزمین ایشان نیز لولوبوم گفته شده است. بعدها آشوریان در حملات خود به ناحیه شمال غرب ایران و سرزمین مادیها در کنار تل بارا از دژ دور لولومه(Dur-lulume) یاد نموده اند (تاریخ ماد،دیاکونوف،ص485).

از محققان برجسته تاریخ ایلام و ماد جرج کامرون می باشد. ایشان در کتاب ایران در سپیده دم تاریخ ضمن پرداختن به قوم لولوبی در بخشی از کتاب خویش می نویسد : مردم لولوبیوم در جهت سرزمین ثروتمند بین النهرین سرازیر شدند و در جهت جنوب خاوری به ناحیه حلوان که حجاری برجسته پادشاهشان آنوبانینی در ذهاب نزدیک سر پل پیش رفتند . کتیبه او به زبان و نوشتار اکدی است ، وی به عنوان شاهی توانا و قدرتمند، شاه لولوبیوم می گوید که پیکره خود و ایشتار را بر کوه باتیر کنده است و با دعای نیکویی از آنو و آنتوم ، انلیل و نینلیل ،ادد و ایشتار ، سین و شمش، و دیگر ایزدان می خواهد که بنای یادبود وی را از دستبرد ویرانی نگه دارند. در زمانهای بعد روایت وی را در رده پادشاهان گوتیوم قرار داد و سرانجام او را پادشاه شهر کوثا گردانید . از منابع معتبر تاریخی فوق الذکر ما با نام پادشاه لولوبیان بنام سیدور و محل سکونتگاه بعدی آنها بنام دور لولومه و محل حکومت آنوبانی نی شهر کوثا آشنا گردیدیم . یکی پنداشتن گوتیوم با لولوبوم در روایتهای بعدی قابل تامل می باشد